Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku jest bardzo krótki, ponieważ wynosi jedynie sześć miesięcy od dnia, kiedy spadkobierca dowiedział się o powołaniu do spadku. Brak złożenia oświadczenia przez spadkobiercę w terminie 6 miesięcy wskazanym powyżej, jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Co zatem w przypadku, kiedy po terminie ustawowych 6 miesięcy chcemy odrzucić spadek?
Czy można odrzucić spadek po 6 miesiącach?
W przypadku, kiedy spadkobierca nie odrzucił spadku w ustawowym terminie 6 miesięcy od dnia, kiedy dowiedział się o powołaniu do spadku, może odrzucić spadek na mocy art. 1019 kodeksu cywilnego, jednak należy taką sytuację traktować jako wyjątkową.
Spadkobierca może uchylić się od skutków niezłożenia stosownego oświadczenia po terminie 6 miesięcy, jeżeli niedochowanie terminu zostało dokonane pod wpływem błędu lub groźby. W przypadku zaistnienia tych dwóch sytuacji spadkobierca może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.
Uchylenie się od takich skutków prawnych wymaga złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku oraz zatwierdzenia powyższego oświadczenia przez Sąd.
Błąd co do stanu masy spadkowej lub brak wiedzy o długach
Bardzo częstym błędem w praktyce jest brak wiedzy spadkobierców na temat elementów wchodzących w skład spadku, a zarazem brak wiedzy o długach spadkodawcy.
Przepisy nie definiują znaczenia słowa „błąd”, jednak należy stwierdzić, iż błąd ten powinien być istotny i uzasadniać, że gdyby spadkobierca nie działał pod wpływem błędu, to odrzuciłby spadek w ustawowym terminie 6 miesięcy. Powoływanie się na błąd z przyczyn błahych, mało istotnych, doprowadziłoby do nadużywania instytucji zawartej w art. 1019 kodeksu cywilnego.
Zastosowanie art. 1019 § 2 k.c. w zw. z art. 84 § 2 k.c. może uzasadniać zarówno błąd co do faktu jak i co do prawa. Mylne wyobrażenie spadkobiercy o stanie spadku może odnosić się do samego istnienia długów spadkowych oraz ich wysokości może być potraktowane jako błąd w rozumieniu art. 84 § 2 k.c., uzasadniający zastosowanie ochrony przewidzianej w art. 1019 § 2 k.c. w zw. z art. 84 § 2 k.c., jednak, aby błąd taki mógł zostać uznany za błąd istotny należy wykazać, że spadkodawca nie miał wiedzy o długach spadkowych mimo powziętych przez niego odpowiednich, możliwych działań zmierzających do ustalenia rzeczywistego stanu spadku. /Postanowienie SN z 20.07.2020 r., II CSK 100/19, LEX nr 3276264./
W przypadku chęci uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia w terminie należy wykazać, że spadkobierca nie posiadał żadnej wiedzy na temat długów spadkowych. Często zdarza się tak, że spadkobierca nie utrzymywał za życia spadkodawcy bliskich kontaktów ze zmarłym, spadkobierca mieszkał za granicą lub nie kontaktował się ze swoją rodziną. Spadkobierca często dowiaduje się o istnieniu jakichkolwiek długów dopiero wtedy, kiedy wierzyciele zmarłego wszczynają postępowanie sądowe, aby ustalić krąg spadkobierców.
Ocena tego, czy błąd spadkobierców w kontekście zastosowania art. 1019 § 2 k.c. nie stanowi następstwa niedołożenia należytej staranności przez spadkobierców powinna być dokonana na podstawie okoliczności każdego indywidualnie rozpatrywanego przypadku i uwzględniać przeciętny stan świadomości prawnej społeczeństwa. /Postanowienie SN z 20.07.2020 r., II CSK 100/19, LEX nr 3276264/
Błąd co do prawa
Istnieje również możliwość powołania się na błąd co do prawa. Przez tzw. błąd co do prawa należy rozumieć mylne pojęcie spadkobierców co do przepisów prawa. Powoływanie się na błąd co do prawa jest o tyle trudne, iż pozostaje w sprzeczności z zasadą „nieznajomość prawa szkodzi”. Błąd co do prawa może polegać np. na błędnym przeświadczeniu spadkobiercy, iż termin na złożenie oświadczenie o odrzuceniu czy przyjęciu spadku jest dłuższy, niż 6 miesięcy. W przypadku błędu co do prawa musi dojść do mylnego wyobrażenia co do treści przepisów prawa.
Należy jednak pamiętać, iż udowodnienie błędu co do prawa nie jest łatwe i jak każdy przypadek należy interpretować indywidualnie.
Jakie podjąć działania?
Jak już wyżej wspomniałam, aby uchylić się od zaistniałych skutków prawnych należy złożyć do Sądu wniosek o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku i jednocześnie o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Właściwy w niniejszym przypadku jest sąd spadku czyli wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy (art. 628 k.p.c.).
W trakcie przeprowadzonej rozprawy spadkobierca zobowiązany będzie oświadczyć, czy odrzuca spadek.
Po pozytywnym rozpatrzeniu sprawy Sąd wyda postanowienie zatwierdzające oświadczenie o uchyleniu się przez wnioskodawcę od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia spadkowego o odrzuceniu spadku po zmarłym.
Opłaty
Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł oraz opłata za złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku również 100 zł.
Doświadczyłaś/-eś podobnej sytuacji? Zapraszam do kontaktu.
2 lipca, 2022 Brak komentarzy